هنگامي که به عزت نفس پایین فکر می‌کنید، چه نشانه‌هایی در روان شما پدیدار می‌شود؟ شاید فردي را تصور کنید که خجالتی است و نمی‌تواند در جمع صحبت کند یا به یاد پرسش‌هایی بیفتید که افراد درباره ظاهرشان از شما می‌پرسند.
در واقع این‌گونه نیست که عزت نفس پایین همواره نشانه‌های آشکاری داشته باشد. گاهی برای کشف این مشکل باید روابط اجتماعی و عاطفی فرد با دیگران را بررسی کنیم یا به خاطرات کودکی‌اش سری بزنیم. دوستان اخوانی من در این مقاله، درباره عزت نفس پایین و تأثیرات مخربش بر روابط عاطفي صحبت می‌کنیم.
عزت نفس پایین يعنی چه؟
عزت نفس یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های کیفیت‌بخش به زندگی ماست. این احساس درونی نقش مهمی بر جنبه‌های مختلف زندگی‌مان دارد.
به زبان ساده، عزت نفس یعنی احترامی که فرد برای خودش در جایگاه انسان قائل است. این احترام و عزت باعث می‌شود هر گفتار، کردار و پنداری را شایسته خود نداند و برای مثال وارد هر رابطه‌ای نشود.
پایین‌بودن این احساس در یک انسان یعنی او خود را شایسته دستیابی به اهدافی که در زندگی تعیین کرده نمی‌داند. در نتیجه، خود را از زندگی شاد محروم می‌کند. عزت نفس پایین تأثیرات مخربی بر روابط عاطفی و اجتماعی افراد دارد و آنها را از بهره‌مندی از رابطه‌ای مطلوب محروم می‌کند.
منشا عزت نفس پايين !
عزت نفس پایین اغلب ریشه در تجارب و تربیت دوران کودکی دارد. کودکانی که روابط مطلوبی با والدین نداشته‌اند و مدام از سوی آنها تحقیر و توهین می‌شنیده‌اند همیشه به خودشان شک دارند و توانایی‌ها و ارزش وجودی خود را نادیده می‌گیرند. کودک همین عزت نفس لگدمال‌شده را با خود به بزرگ‌سالی منتقل می‌کند. او در روابط و سایر تعامل‌هایش، این احساسات ناخوشایند را به همراه خواهد داشت.
آشنايی با نشانه های عزت نفس پايين در روابط عاطفی
عزت نفس پایین، در روابط عاطفی به شیوه‌های مختلفی بروز می‌یابد. به‌طور کلی می‌توان آنها را به‌صورت زیر عنوان کرد:
حسادت در رابطه
فردی که عزت نفس پایینی دارد همیشه نگران است شریک عاطفی‌اش جذب دیگران شود. او چون خود را ناشایست و ناکافی می‌بیند، می‌‌پندارد شریکش هر لحظه ممکن است او را رها کند و برود؛ پس از خود حس حسادت نشان می‌دهد و چون شریکش نمی‌تواند در همه زمان‌ها در دسترسش باشد، مضطرب می‌شود.
به دنبال تأیید دیگران بودن
فردی که دچار این مشکل است مدام می‌کوشد تأیید دیگران را بگیرد. او می‌خواهد جای خالی ارزشی را که برای خودش قائل نیست با تحسین دیگران پر کند. او در این راه از خواسته‌ها و نیازهایش چشم‌پوشی می‌کند.
احساس شرم و گناه
فردی با عزت نفس پایین به دشواری از دیگران کمک می‌طلبد، چون حس می‌کند مزاحم دیگران است و از این بابت احساس گناه و شرم می‌کند.
عدم توانايی در بیان احساسات و خواسته‌ها
افرادی که به عزت نفس پایین دچارند ترجیح می‌دهند مدام سکوت کنند و از خواست‌ها و نیازهای خود حرفی نزنند، چراکه می‌ترسند با بیان احساسات و خواسته‌هایشان طرف مقابل را ناراحت و از خود دور کنند.
اصرار برای ماندن در روابط مضر
چنین افرادی اغلب در روابط سمی باقی می‌مانند؛ حتی وقتی می‌بینند طرف مقابل در حال سوءاستفاده از آنهاست. آنها می‌ترسند رابطه‌ای را که دیگر تمام شده یا مضر است ترک کنند.
حساسیت و تحریک‌پذیری
فردی با عزت نفس پایین اغلب تحمل انتقاد را ندارد و در برابر ناملایمات رابطه واکنش مناسبی نشان نمی‌دهد؛ برای مثال، وقتی طرف مقابل می‌خواهد مدتی تنها باشد، دیگری این درخواست را به‌معنای پس‌زده‌شدن تلقی می‌کند و فورا واکنش هیجانی نشان می‌دهد، که این خود به بروز جدل منجر می‌شود.
راه درمان عزت نفس پايين
خوشبختانه عزت نفس از جمله احساساتی است که می‌توان آن را بهبود بخشید. مشاوره فردی و زوج‌درمانی ریشه‌های کمبود عزت نفس را روشن می‌کند و به مشاور یا زوج‌درمانگر اجازه می‌دهد با تغییر نگرش‌ها و رویکردهای فرد نسبت به خود، عزت نفسش را ترمیم و تقویت کند. روش‌هایی که درمانگران استفاده می‌کنند باهم متفاوت‌اند، روش‌هایی مانند رفتار درمانی شناختی (CBT)، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، طرحواره درمانی و روایت درمانی.
جدای از این روش‌های درمانی کارآمد، کارهای کوچک اما اثرگذاری هم هست که خودتان می‌توانید انجام دهید. یکی از آنها طرح خواسته‌ها و نیازهایتان با شریک عاطفی است. لازم نیست یک‌باره همه آنها را مطرح کنید. از خواسته‌های ساده و کوچک شروع کنید؛ برای مثال، از او بخواهید شما را در آغوش بگیرد یا او را به یک دورهمی با خانواده‌تان دعوت کنید.
یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید بکنید توجه به احساسات و مکالمات درونی خودتان است. عزت نفس پایین معمولا با سرزنش‌کردن خود همراه است. به جملات و کلماتی که به خود می‌گویید توجه کنید و آنهایی را که شما را آزار می‌دهند و تحقیر می‌کنند کنار بگذارید. با وجود این، اگر احساس می‌کنید عزت نفس پایینی دارید، بهترین روش مراجعه به روان‌شناسانی است که در زمینه درمان این مسئله تخصص دارند.
واقعيت داستان اين است که اگر ما در مديريت عزت نفس پايين کوشا نباشيم، نمي توانيم به يک ارتباط عاطفي منسجم و پايدار نزديک شويم.
مهدی اخوان
