ورزش راه کار فراموشی (آلزایمر)

«آلزایمر» یک بیماری روانی نبوده و یک بیماری فیزیولوژیکی است؛ بیماری‌ای که تصور ابتلا به آن بسیار وحشتناک و ابتلا به آن هم بسیار رنج‌آور است.

آلزایمر را به‌عنوان بیماری زوال حافظه و یا به تعبیر صحیح‌تر، زوال عقل می‌دانند، اما آیا راه فراری دارد یا می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد؟ آیا ورزش‌کردن در دسته پیشنهادهای مربوط به جلوگیری از آلزایمر جایی دارد و آیا با استفاده از ورزش جسمانی، می‌توان در جهت بهبود یا پیشگیری از آلزایمر گامی برداشت؟

آلزایمر، در سال ۱۹۰۶ میلادی توسط یک پزشک آلمانی به نام «آلویس آلزایمر» تعریف شد؛ آلزایمر با از‌دست‌دادن حافظه کوتاه‌مدت و فراموش‌کردن اسامی و آدرس‌ها آغاز می‌شود و ممکن است تا جایی پیش رود که فرد حتی راه بازگشت به خانه‌اش یا جای اتاق خواب یا سرویس بهداشتی منزلش را گم کند.

.

این بیماری دقیقا چه کار می‌کند؟

مغز ما از میلیون‌ها سلول عصبی تشکیل شده که هر کدام از آن‌ها به‌تنهایی یا با اتصال به دسته‌ای دیگر از سلول‌ها، عهده‌دار یک مسئولیت خاص هستند.

سلول‌های مغزی ما به هم نچسبیده‌اند و یک فاصله خیلی کوچک بین هر سلول وجود دارد که در آن انتقال اطلاعات از یک سلول به سلول دیگر توسط مواد شیمیایی بین‌سلولی مثل «سروتونین» انجام می‌شود.

وقتی سن بالا می‌رود، سلول‌های مغزی ما مثل سایر سلول‌های بدنمان، پیر می‌شوند و سروتونین نیز در مغز کاهش پیدا می‌کند؛ همین امر باعث می‌شود تا انتقال اطلاعات بین‌سلولی در مغز با مشکل مواجه شود و به همین علت است که در افراد مسن حافظه ضعیف شده و خاطرات قدیمی کم‌رنگ می‌شوند؛ البته علت پیر‌شدن سلول‌های مغزی فقط در اثر افزایش سن نیست و گاهی اوقات پس از سکته مغزی یا یک شوک عاطفی شدید، سلول‌های مغزی رو به پیری می‌روند.

.

طی تحقیقات بسیاری که دانشمندان انجام داده‌اند، مشخص شده که هم عوامل محیطی و هم عوامل ژنتیکی در بروز بیماری آلزایمر نقش دارند، اما نقش عوامل ژنتیکی بسیار پررنگ‌تر است و احتمال ابتلا به آلزایمر در فردی که والدین یا یکی از اعضای خانواده‌اش مبتلا به آلزایمر بوده‌اند، تا ۷۱‌درصد بیشتر از فردی است که این بیماری در خانواده‌اش وجود نداشته است.

آلزایمر معمولا بعد از سن ۶۰ سالگی بروز می‌کند، اما در موارد نادری که مشکل ژنتیکی وجود داشته باشد، فرد در سن ۳۰ سالگی هم می‌تواند به آلزایمر مبتلا شود.

آلزایمر ممکن است تا ۲۰ سال به‌صورت نهفته همراه فرد باشد و بعد از ۲۰ سال علائم آن آشکار شود؛ فرد مبتلا به آلزایمر هم معمولا تا ۱۰ سال بعد از بروز کامل بیماری زنده می‌ماند.

یکی از عوامل اصلی بیماری آلزایمر، پروتئینی در مغز به نام «پپتید آمیلوئید» است که با اسکن و بررسی مغز افراد مبتلا به آلزایمر مشخص شد که این پروتئین در مغز افراد مبتلا، بیشتر از حالت نرمال است. نقش این پروتئین در اتصال سلول‌های مغز به یکدیگر است و در حالت عادی، مقدار این پروتئین در مغز کم است، اما در بیماری آلزایمر تعادل مقدار آن در مغز به هم می‌ریزد.

.

در نخستین مراحل آلزایمر معمولا ۱۰ نشانه وجود دارد که می‌تواند به ما کمک کند تا بروز این بیماری را در خودمان پیش‌بینی کنیم که به‌صورت خلاصه می‌توان به این ۱۰ مورد اشاره کرد: اختلال حافظه، اختلال در انجام وظایف روزمره، گم‌کردن زمان و مکان، اختلال در گفتار، اختلال در قضاوت، اختلال در تفکر، تغییر در خلق‌و‌خو، جا‌گذاشتن وسایل، از‌دست‌دادن یا کاهش انگیزه زندگی و نهایتا تغییرات شخصیتی؛ البته تاکید می‌کنیم که این علائم، هشدار‌دهنده هستند و وجود یک یا دو علامت از موارد ذکر شده، قطعا منجر‌به آلزایمر نمی‌شود.

.

به‌طور‌کلی، آلزایمر سه مرحله دارد: در مرحله اول علائم خفیف هستند و مشکلاتی جزئی برای فرد ایجاد می‌کنند.

در مرحله دوم علائم با شدت بیشتری بروز می‌کنند و بهتر است فرد مبتلا یک همراه داشته باشد و در مرحله آخر، بخش‌های عمده مغز درگیر آلزایمر می‌شوند و فرد علاوه‌بر مشکلات حافظه و ذهن، اغلب دچار مشکلات جسمانی نیز شده و برای ادامه زندگی وابسته به دیگران می‌شود؛ چون گاهی فرد حتی به‌خاطر نمی‌آورد که غذا خورده یا خیر و در رفع ابتدایی‌ترین نیازهای خود نیز عاجز می‌شود.

.

متاسفانه تا‌کنون برای آلزایمر درمان قطعی کشف نشده است، اما می‌توان از آن پیشگیری یا آن را کنترل کرد تا تمام زندگی فرد را تحت‌الشعاع قرار ندهد.

مواردی که در پیشگیری و کنترل آلزایمر پیشنهاد می‌شوند عبارتند از:

۱) از مغز خود کار بکشید؛ بازی‌های فکری مثل شطرنج، حل‌کردن جدول و یادگیری زبان جدید در پیشگیری از آلزایمر بسیار مفیدند.

۲) رژیم غذایی مناسب داشته باشید؛ میوه، سبزی و به‌خصوص ماهی (به‌دلیل دارا‌بودن مقدار زیادی اُمگا۳) استفاده کنید و از مصرف گوشت قرمز بپرهیزید. شاید به نظرتان ساده باشد، اما همین روش تغذیه ساده می‌تواند تا ۴۰‌درصد ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد.

۳) زردچوبه را در وعده‌های غذایی خود بسیار استفاده کنید؛ زردچوبه از رسوب پپتید آمیلوئید در مغز که عامل اصلی آلزایمر است، جلوگیری می‌کند.

.

آیا ورزش‌های جسمانی در پیشگیری از آلزایمر موثرند؟

با قطعیت تمام پاسخ داده می‌شود که بله! افراد مبتلا به آلزایمر به‌دلیل شرایطی که در مغز آن‌ها ایجاد می‌شود، معمولا دچار افسردگی هم می‌شوند و به دلیل اینکه حافظه ضعیفی دارند، فعالیت بدنی کمتر و تغذیه نامناسبی دارند.

با این تفاسیر با اطمینان کامل می‌توان گفت که ورزش منظم تاثیر به‌سزایی در سلامت جسمانی، حافظه، پیشگیری و حتی درمان آلزایمر دارد.

با ورزش‌کردن، شرایط جسمانی فرد و وضعیت قلب و عروق او بهبود می‌یابد و همین امر باعث جلوگیری از بستری‌شدن فرد در بیمارستان می‌شود؛ چون این افراد اگر مشکلات قلبی، عروقی داشته باشند، قرص‌های خود را به دلیل فراموشی مصرف نمی‌کنند و همین امر باعث بدتر‌شدن شرایط می‌شود.

ورزش منظم (مخصوصا ورزش‌های گروهی مثل پیاده‌روی گروهی، تنیس، پینگ‌پنگ و …) در بهبود افسردگی و اختلالات خواب این افراد بسیار موثر هستند. ورزش‌کردن، به‌دلیل احتیاج‌داشتن به هماهنگی اعضای بدن باعث می‌شود تا مغز فعال‌تر باشد و فرمان صحیح صادر کند؛ همچنین ورزش باعث بهبود رفتار و خلقیات اجتماعی فرد شده و اعتماد‌به‌نفس فرد را بالا می‌برد.

معمولا برای پیشگیری یا یهبود افراد مبتلا، ورزش‌هایی از جمله پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری توصیه می‌شوند و انجام فعالیت‌هایی مثل باغبانی یا آشپزی که نیاز به دقت و طی کردن مراحل به‌صورت منظم دارند نیز بسیار مفیدند.

در یک نتیجه‌گیری ساده و شخصی، به افرادی که به‌طور منظم ورزش می‌کنند، فکر کنید و ببینید آیا موردی را سراغ دارید که به آلزایمر مبتلا شده باشد؟ چند ورزشکار را می‌شناسید که دچار این بیماری باشند؟ در‌واقع می‌بایست بگوییم ورزش حرفه‌ای و قهرمانی، ضرورتا از ابتلا به آلزایمر پیشگیری نخواهد کرد، اما سبک زندگی سالم که شامل برنامه ورزشی منظم باشد، قطعا در عدم ابتلا به این بیماری بسیار موثر است.

سخن آخر اینکه، پیشگیری همیشه بهتر از درمان است و پیشگیری از ابتلا به آلزایمر در سبک زندگی سالم و فعال خلاصه می‌شود؛ به قول پیشینیان، «عقل سالم در بدن سالم است!»